Tài chính cá nhân 102 – Đầu tư, đầu cơ và (đâm) đầu theo đám đông

Bài này hơi dài, tớ hơi đanh đá, mọi người chịu khó đọc hết nhé.

Có gì (có thể) hay ho ở series này? Trong series 102, tớ sẽ nói về hành trình nhập môn đầu tư: chủ yếu là các thể loại equity (chủ yếu là ETFs & individual stock), có thể sẽ có về real estate (đất đai, tuy nhiên cái này chắc phải còn khá là lâu vì tớ vừa mới chân ướt chân ráo đi vào real estate thôi) và nhận định về coin, NFT (non fungible token) hay trend j mới nổi.

Disclaimer 1 là tớ không phải trader hay gì cả, và như thường lệ thì blog tớ là nơi chia sẻ quan điểm & kinh nghiệm cá nhân thôi. À, nói trước là tớ không có chỉ điểm stock nào để mua cho đỡ tốn thời gian bạn nào không thấy phù hợp.

Series này dành cho ai? Tớ hiện tại không sống và làm việc ở Việt Nam, thế nên tớ sẽ không nói nhiều về các bước trading cụ thể, mà chỉ nói cơ bản về nguyên tắc đầu tư tớ theo đuổi và cách để bắt đầu cũng như theo dõi hiệu quả.

Bắt đầu từ đâu nhỉ, dạo gần đây tớ thấy rất nhiều người trẻ nhảy vào “đầu tư”, một dấu hiệu khá đáng mừng đúng không? Ừmmmmm, mayyyybee, nếu chúng mình phân biệt được sự khác nhau giữa Investing (Đầu tư), Speculating (Đầu cơ) và cả thú vui “chơi” coin, “chơi” forex dạo này đang thịnh hành.

2020, 2021 đúng là thời điểm bùng nổ về các lựa chọn trading, nếu tầm mấy năm trước dân “đầu tư” chỉ nói tới cổ phiếu, trái phiếu, forex, bây giờ chúng ta có đủ loại coin và còn cả NFT* (Non Fungible Token).

Chỉ cần với 1 cái thẻ có thể giao dịch online và tài khoản broker, ai cũng có thể lao vào các exchange một cách dễ dàng, phí giao dịch cũng đang trở nên rẻ hơn rất nhiều vì sự cạnh tranh giữa các sàn giao dịch; cộng với việc từ 2019, nhiều sàn giao dịch đã cho phép người dùng mua bán Fraction Shares (cổ vụn <1 unit) – nghĩa là thay vì phải có 37.5k USD (giá ở thời điểm tớ viết bài này, chắc chắn chệch với thời điểm bạn đọc), bạn có thể mua 1 satoshi, hay là 0.00000001 Bitcoin với giá chưa tới 1 đô. Và nhất là trong thời kỳ thừa mứa thông tin, khi mà nhà nhà người người khoe thành tích trading trên cả Facebook và Instagram (yayy FOMO!), chắc chắn đây là thời điểm tốt dành cho người bắt đầu, vì có vẻ ai cũng đang kiếm bộn tiền, (có vẻ !?)

Đúng, theo ngu ý của tớ, và khá nhiều bậc đi trước thì time the market không bằng time in the market, dịch nôm na là thời điểm tốt nhất để bắt đầu investing chính là hôm nay.

KHOAN, chỉnh lại một chút, hôm nay ở đây theo nghĩa bóng nha, đầu tiên là phải hiểu được bản chất của các loại hình “đầu tư” và biết được loại nào là dành cho mình, hoặc ít nhất thì đọc hết bài này của tớ đã!!!!!

Đầu tư, Đầu cơ và “Chơi” cổ/coin

Disclaimer thứ 2 là tớ không phản đối bất kỳ em nào trong 3 em kể trên, tuy nhiên cũng như việc yêu đương, hẹn hò, trước khi đi xa hơn (hay chi tiền) thì ít nhất hãy hiểu rõ được điểm mạnh, điểm yếu của mỗi chiến lược. Nhân tiện đang chơi chữ thì tớ cũng muốn dùng ví von một chút để giải thích những gì tớ hiểu về 3 chiến lược này.

Đầu Tư dài hạn tạo giá trị (Positive Sum Game)

• Định nghĩa: là đầu tư vào tất tần tật những cái gì tạo ra giá trị mới chứ không phải kiểu mua bán đổi chác.
• Đặc điểm: thời gian đầu tư dài hạn/cố định, có lúc lên có lúc xuống (nếu trong thị trường chứng khoán thì sẽ có cái gọi là circle) nhưng nếu tính trong thời gian dài hạn thì luôn theo chiều hướng đi lên. Trong bối cảnh đẹp nhất là ai cũng kiếm được $.
• Ví dụ bao gồm:
  • Đầu tư vào Trái phiếu chính phủ vì bạn tin Việt Nam sẽ thoát nợ công và trở thành cường quốc trong chục năm nữa 🤣
  • Đầu tư vào Index Fund* theo chỉ số S&P 500 vì tin vào năng suất của con người sẽ tiếp tục tăng trưởng
  • Đầu tư xây nhà cho thuê và thu $ vì bạn giải toả nhu cầu cần thuê nhà của người đi thuê
  • Mua cổ phiếu của Tesla vì bạn tin tưởng vào thời đại xe điện (chứ ko phải vì FOMO hay là vì là fan của Elon Musk!)

*Index Fund: Thường dùng trong giới chứng khoán để chỉ loại quỹ theo dõi những rổ chứng khoán trong cùng 1 ngành/1 nhóm công ty. Ví dụ Vanguard 500 Index Fund đại diện cho 500 công ty có định giá cao nhất ở Mĩ. Nasdaq Composite đại diện cho 3000 công ty trên sàn Nasdaq (sàn chuyên về các công ty công nghệ), vân vân và mây mây.

Đầu Cơ – trò chơi tổng bằng không (Zero Sum Game)

• Định nghĩa: ngắn gọn là mua/chi tiền cho một loại tài sản mà không tạo ra giá trị khỉ khô gì cả 💁‍♀️
• Đặc điểm: Cả thị trường sẽ có kẻ thắng người thua, vì vậy gọi là tổng bằng 0. Cơ chế Demand – Supply là cơ chế chủ trì cho sự đầu cơ này, khi nhiều người mua thì giá sẽ được đẩy lên cao, còn một khi đã tụt thì số lượng người mua sẽ giảm hẳn và đẩy giá càng thấp hơn, điều này xảy ra dễ thấy nhất là với Bitcoin hay những cái digital coin từ năm 2017 tới giờ. Điểm khó nhất ở việc đầu cơ không phải là tài sản có lên giá không, mà là đến giá nào thì nên bán.
• Ví dụ bao gồm:
  • Giao dịch forex: sự lên xuống của đồng USD hay VND chả mang lại giá trị gì cả, nếu bạn kiếm được tiền từ forex nghĩa là có một người khác đặt lệnh ngược lại và mất tiền 🙂
  • Mua bán lướt ván đất đai: chả có ai ở trong thời gian giao dịch xảy ra cả. Nếu thị trường nóng lên thì đất như vàng, còn nếu đứng 1 phát thì giá rớt ngay.
  • Mua bán vàng/ bitcoin: ở thời điểm hiện tại khi bitcoin không tạo ra giá trị gì thực sự và không ai dùng bitcoin để giao dịch hằng ngày thì bitcoin cũng như là kim loại quý hay vàng vậy – chỉ là một loại phương tiện để tích trữ của cải
  • Chuyển dịch giữa các khoản đầu tư giữa các ngành: trong bất kỳ một hoàn cảnh kinh tế nhất định, sẽ có nhóm thắng và nhóm thua giữa các sàn chứng khoán, ví dụ như Ngành công nghệ Tech đã lên quá đỉnh trong 2020 nhưng kể từ khi vaccine lan rộng thì rất nhiều fund manager đổi hướng sang Ngành du lịch, hoặc hàng không, và các bạn có thể thấy sàn Nasdaq đỏ tím lịm cả tháng nay. Nhưng điều đó không có nghĩa là các công ty công nghệ làm ăn thua lỗ hơn, chỉ là vì những giao dịch đổi chác này thôi.

“Chơi” cổ “chơi” coin

• Định nghĩa: đánh bạc 💁‍♀️
• Đặc điểm: Chơi theo kiểu được ăn cả, ngã về không, mà lạ một cái là những người thuộc nhóm này lại không bao giờ nghĩ mình đang đánh bạc.
• Ví dụ bao gồm:
  • Lao vào mua bán mà không có 1 chút kiến thức nào hoặc là nghĩ mình sẽ dự đoán được thị trường dựa vào dữ liệu lịch sử ? (historical data) hay vì FOMO, cả làng ai cũng chơi thì mình cũng chơi
  • Cho rằng việc chơi cổ chơi con là con đường ngắn nhất tới sự giàu, và có một kỳ vọng không thực tế về khoản lời sẽ kiếm được. Khi tớ bảo annual return (tỉ lệ lãi hàng năm) của 1 khoản đầu tư là 11% họ bĩu môi kêu ít thế huhic.

Khi đã hiểu về điểm khác nhau giữa 3 chiến lược rồi thì có thể xắn tay nhảy vào thị trường.

Dài quá rồi mà vẫn chưa bắt đầu?

Lý do tớ đặt đầu tư nằm vào Tài chính cá nhân 102 là vì cần phải có 101 trước đã. Thế nên, hãy đảm bảo là bạn đã có kiến thức kha khá về Tài chính cá nhân:

✅ Biết quản lý chi tiêu và có phần tiết kiệm hàng tháng
✅ Có 1 khoản Emergency Fund đề phòng rủi ro và có thể giúp mình không mổ lợn Portfolio khi có việc cần thiết

Xác định thời hạn (Investing Horizon)/mục đích đầu tư

Không có 1 công thức chung chung nào cho Portfolio cả mà như mọi vấn đề khác đều có chữ Tuỳ đó.

• Đối với những mục đích ngắn hạn: (1-2 năm) ví như mua nhà hay có em bé trong khoảng 1-2 năm tới, tớ ủng hộ chỉ để tiền gửi CD (Certificate of Deposit) ở ngân hàng có lãi suất cao.
• Thời hạn đầu tư (Investing Horizon) của bạn càng dài, càng có nhiều sự lựa chọn và càng có thể đa dạng hoá Portfolio

Biết được ngưỡng đau mất tiền (Risk Tolerance) của mình là ở đâu?

Ngưỡng chịu đựng sự rủi ro của mỗi người là khác nhau. Có người thấy Net Worth giảm 10% là thấp thỏm muốn bán, còn có những đứa lỳ đòn như tớ thì như năm ngoái sàn rớt hơn 30% vẫn phởn phơ mua tiếp thêm hớ hớ. Sự khác biệt trong ngưỡng đau này dẫn đến những sự phản ứng khác nhau khi thị trường lên xuống, thế nên bạn phải biết được ngưỡng đau của mình và bố trí portfolio phù hợp để tránh việc bán chạy bán tháo (panic sell) không đáng có.

Nguyên tắc ở đây là là nếu Risk tolerance thấp thì nên đầu tư dài hạn, vào những index để tránh rủi ro, còn tolerance tốt hơn thì có thể tăng cái phần đầu cơ, hoặc thậm chí gamble 1 chút cũng không sao.

Vốn – hay Risk Capital

Cực kỳ quan trọng luôn. Những người có sẵn nhiều tiền hơn thì có thể ôm nhiều rủi ro hơn, bởi kể cả khi khoản đầu tư không thành công, người ta vẫn có đủ tiền để trang trải cuộc sống. Thế nên là người giàu thì càng dễ giàu hơn vì người ta có nhiều leverage hơn đó 🙄

Nguyên tắc của tớ là không bao giờ vay tiền để gambling. Và hiện tại thì tất cả các khoản đầu tư là đều từ tiền túi tớ bỏ ra. Tuy nhiên thì tuỳ hoàn cảnh, đối với những khoản đầu tư dài hạn tạo giá trị như là làm Start-up hoặc xây nhà cho thuê thì việc đi vay là chuyện khá phổ biến.

Nhưng các bạn ui, dù vay hay không, dù risk tolerance có cao như nào thì cũng phải nhớ có 1 khoản Emergency Fund giắt lưng nhé!

Bài khá dài nên tớ tóm gọn lại bằng cái bảng phân tích này để cho mọi người dễ theo dõi hị hị:

Một chút chia sẻ cá nhân

Tớ bắt đầu hành trình Investing tới đây mới chỉ gần được 2 năm thôi, và trong 2 năm đó Net Worth của tớ có sự thay đổi khá đáng kể. Và hôm qua sau khi chốt sổ tháng 6 vừa rồi tớ mới tiến tới 1 mốc rất quan trọng mà ngày xưa không dám nghĩ tới huhu🙀.
Quan điểm của tớ trong đầu tư cũng giống như trong các bộ môn rèn luyện sức bền vậy (như là chạy bộ hay bơi nè), phải có kỉ luật tự giác tốt, kiên trì thì mới tới ngày hái quả được. Ai muốn đọc về cách làm giàu nhanh thì bye bye ở đây cho đỡ mất thời gian nhé :)).

Cụ tỉ thì:

• Portfolio tớ bao gồm j: Chủ yếu là ETFs (Exchange Traded Fund), hầu như là toàn Index Fund, ngoài stock công ty cho thì tớ chưa mua individual stocks, và sắp chân ướt chân ráo đi vào đất đai :))
• Đương nhiên là trong 2 năm Portfolio của tớ có lên có xuống chứ! Tuy nhiên như đã kể thì tớ luôn niệm chú Invest & Forget để thị trường tự điều chỉnh thôi (tính tới bây giờ là 25% ROI tức 11.8%/năm) :3 Thần thái vcl.

Tớ sẽ viết tiếp về Index Fund, RoboAdvisor & Broker trong phần sau!

Bài viết tham khảo từ nhiều nguồn như Investopedia, Strong Money và các thể loại tớ đọc trong 2 năm rồi :3.